Povodom predloženih izmjena dijela regulacionog plana centralne zone Banjaluke Asocijacija arhitekata u BiH i DOCOMOMO Bosna i Hercegovina su uputili dopis sljedećim institucijama:
Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine,
Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Vlade Republike Srpske,
Republičkom zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske,
Gradskoj upravi Banjaluka i
Skupštini grada Banjaluka.
Dopis prenosimo u cjelosti:
Poštovani,
DOCOMOMO BH je nacionalni ogranak istaknute međunarodne neprofitne organizacije DOCOMOMO International koja je posvećena dokumentovanju i zaštiti objekata i urbanih cjelina Modernog pokreta u arhitekturi. DOCOMOMO International je osnovan 1988. godine i ima preko 3 000 članova širom svijeta.
Takođe, u svojoj organizacionoj strukturi ima 77 nacionalnih ogranaka, uključujući DOCOMOMO BH koji je zvanično osnovan 2021. godine. Osnivači i članovi DOCOMOMO BH su arhitekte, istoričari umjetnosti, istraživači i članovi akademske zajednice u Banjoj Luci, Sarajevu, Londonu, Delftu i Sidneju.
DOCOMOMO BH se ovim tekstom javno obraća Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine, Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Vlade Republike Srpske i Republičkom zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske.
DOCOMOMO BH kao organizacija posvećena čuvanju vrijednosti arhitektonskog nasljeđa u Bosni i Hercegovini traži od navedenih institucija da preduzmu korake u skladu sa svojim obavezama i nadležnostima i zvanično zahtijevaju ponovno koncipiranje dokumenta pod nazivom „Izmjena dijela Regulacionog plana dijela centralnog područja grada Banjaluke“, koji je na javnom uvidu do 27.5.2022. godine. Izmjenom predmetnog Regulacionog plana planirana je devastacija nacionalnog spomenika od izuzetnog značaja za Bosnu i Hercegovinu – Palate Banskog dvora, kao i prostornog ansambla koji Palata Banskog dvora gradi sa susjednim objektima, izuzetno važnim za istoriju, kulturu i svakodnevni život grada Banja Luke.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine proglasila je Palatu Banskog dvora nacionalnim spomenikom od izuzetnog značaja za Bosnu i Hercegovinu 2014. godine (Odlukom 02-2.3-59/14-7 i Dopunom odluke 07.9-2.5-27/21-7 iz 2021. godine). Kategorizacija podrazumijeva da se radi o arhitektonskom objektu „koji posjeduje izuzetnu istorijsku, umjetničku i estetsku vrijednost, dokumentarnu i naučnu vrijednost, duhovnu vrijednost, te izrazito visok stepen autentičnosti i integriteta“. Na privremenoj listi nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine nalaze se arhitektonski objekti i cjeline: Hipotekarna banka (danas Palata predsjednika), Banova zgrada uprave (danas Gradska uprava) i Gospodska ulica. Svi navedeni objekti i cjeline, zajedno sa Hramom Hrista Spasitelja u samom središtu, predstavljaju reprezentativni gradski prostor, kulturno-istorijsko i arhitektonsko nasljeđe, dakle, ključne nosioce identiteta grada. Svaka prostorna intervencija u njihovom kontekstu, bez obzira na njenu razmjeru, zahtijeva izuzetnu pažnju, profesionalnost i senzibilitet.
Izmjena dijela Regulacionog plana svojim sadržajem predstavlja direktnu devastaciju nacionalnih spomenika i gradskog ansambla koji zajedno formiraju, prije svega skandaloznim prijedlogom izgradnje objekta ispred glavne i ulazne fasade Palate Banskog dvora. Smatramo da nije potrebno stručno mišljenje i analiza da objasni na koji način ovaj prijedlog narušava i ugrožava integritet kulturne ustanove, nacionalnog spomenika i prostornih odnosa koje gradi sa susjednim objektima. Takođe, predložena urbanistička kompozicija koja dodiruje prostor spomeničkog ansambla i predstavlja njegov svojevrstan produžetak, narušava osnovne principe zaštite kojima reprezentativni gradski prostor podliježe. Smatramo pogrešnim i neprimjerenim: pozicioniranje dva saobraćajna objekata – ulaza u podzemnu garažu prema prostoru spomeničke cjeline i „novog trga“, njihovo karikaturalno zaklanjanje sa dva objekta malog volumena i funkcije „društvenog standarda“, kao i proporcije, visine, distance i vizure nastale predloženom kompozicijom urbanističkog bloka u produžetku. Objekti spomeničkog ansambla i otvoreni javni prostor koji zajedno definišu, zaslužuju visoko kvalitetan i promišljen arhitektonski odgovor novog dodirnog fronta, koji će naglasiti vrijednosti nasljeđene strukture i proizvesti nove arhitektonske vrijednosti savremenog doba.
S obzirom da se prema Odlukama Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine „podrazumijeva da nacionalni spomenici automatski uživaju najviši stepen zaštite u zakonu Republike Srpske, bez potrebe za donošenjem daljih odluka, zakona, propisa ili drugog. Vlada Republike Srpske i svi gore po menuti organi su naročito odgovorni da obezbjede preduzimanje svih koraka da bi se ispunili zahtjevi iz člana V Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini“, pozivamo gore navedene institucije da hitno djeluju u skladu sa propisima, nadležnostima i profesionalnim integrititetom.
Palata Banskog dvora, Banova zgrada uprave i Hrama Hrista Spasitelja ne pripadaju nasljeđu moderne arhitekture. Objekat Hipotekarne banke odiše svojevrsnim duhom modernosti u svom osnovnom volumenu, detaljima prozorskih otvora, i monumentalnosti svedenog prostornog izraza. Ipak, cijeli ansambl pripada istom istorijskom periodu tridestih godina dvadesetog vijeka, periodu modernosti, i DOCOMOMO BH ima potrebu iz profesionalnih etičkih razloga da javno ukaže na devastaciju arhitektonskog nasljeđa i pozove nadležne institucije da je spriječe hitnom reakcijom na predloženu izmjenu Regulacionog plana.
Banja Luka, 23.5.2022.
Upravni odbor Asocijacije arhitekata u BiH
Osnivački odbor DOCOMOMO BH
Više o Nacrtu izmjene Regulacionog plana u našem ranijem tekstu: